Beleidskritiek
Plastic drankverpakkingen kosten energie en waardevolle grondstoffen om te maken en leveren veel afval op. Keer op keer heeft de landelijke overheid het verplicht stellen van statiegeld uitgesteld, nadat het bedrijfsleven toezegde dat het de milieuproblemen op een betere manier zou oplossen. Steeds weer bleek dit niet of nauwelijks te leiden tot betere recycling of vermindering van zwerfafval. Het Nederlandse overheidsbeleid voor (statiegeld op) plastic flessen is onderdeel van het milieubeleid voor verpakkingsafval. Verpakkingsafval en kunststofafval waren eind jaren tachtig de afvalstromen met de hoogste beleidsprioriteit. Ook tegenwoordig zijn het deze afvalstromen die in de Eerste en Tweede Kamer de meeste aandacht vragen. Het beleid is gebaseerd op overleg tussen betrokkenen van overheid en bedrijfsleven. Daarbij streeft de overheid naar consensus: een breed gedragen overeenstemming. Bijna het hele Nederlandse bedrijfsleven is hier bij betrokken, want de meeste producten worden verpakt verkocht.
Statiegeld: stok achter de deur?
De discussie gaat daarbij ook al zo’n vijftien jaar over een statiegeldverplichting voor de kleine drankverpakkingen. Deze verpakkingen nemen sterk in aantal toe. De landelijke overheid heeft hierover al veel en vaak overlegd met vertegenwoordigers van het bedrijfsleven. Toch zijn er nog steeds geen definitieve besluiten over genomen. De vertegenwoordigers van het bedrijfsleven hebben tot nu toe steeds andere, ‘betere’ maatregelen toegezegd. Daarmee hebben zij de invoering van statiegeld voor de toenemende hoeveelheid kleine verpakkingen al een aantal malen weten te voorkomen. Het parlement noemde statiegeld ‘een stok achter de deur’: als het bedrijfsleven nieuwe toezeggingen niet zou nakomen, zou statiegeld voor deze verpakkingen alsnog worden ingevoerd. Hiervoor is al volop aanleiding geweest - de gewenste resultaten bleven alsmaar uit - maar statiegeld is nog nooit wettelijk geregeld. Deze pagina's leggen uit hoe dit zo is gelopen.
In de periode 1991 tot 2005 werd het verpakkingenbeleid geregeld via drie opeenvolgende convenanten (overeenkomsten tussen overheid en bedrijfsleven). In 1991 werd in het eerste Verpakkingenconvenant afgesproken dat in het jaar 2000 minimaal 50 procent van alle plastic flessen en flacons zou worden gerecycled. Deze afspraak werd niet gehandhaafd en verviel in het tweede convenant.
In 2002 werden in het derde convenant de recyclingambities voor plastics vastgesteld op 43 procent. Ook werd er een afspraak opgenomen over de vermindering van het zwerfafval van blikjes en flesjes met 80%. Beide doelstellingen werden niet gehaald. De officiële controle werd echter uitgevoerd namens het bedrijfsleven. De overheid zou statiegeld verplicht stellen bij onvoldoende resultaat, maar de cijfers die door het bedrijfsleven werden aangeleverd, waren steeds dusdanig vaag en positief voorgesteld, dat deze maatregel uitbleef.
Meer informatie »
Op 1 januari 2006 heeft de overheid de convenanten over verpakkingen vervangen door een wet: het Verpakkingenbesluit. Dit besluit maakte individuele producenten en importeurs verantwoordelijk voor de verpakkingen die zij op de markt brachten. Bedrijven werden verplicht tot de inzameling en recycling van 55 procent van de kleine plastic flesjes en 95 procent van alle grote plastic flessen.
Het Verpakkingenbesluit zit echter zo in elkaar dat een belangrijke rol is weggelegd voor één of meer organisaties van bedrijven. Bedrijven kunnen bijvoorbeeld gezamenlijk verantwoording afleggen voor behaalde resultaten (hiertoe genoodzaakt door de "mededelingsplicht"). Die aanpak bleek geen recept voor verbetering. In de eerste jaren dat het Verpakkingenbesluit in werking was getreden, werd weinig nieuws tot stand gebracht. De oude, ontoereikende aanpak van recycling ging ongewijzigd door en preventie- en inzamelverplichtingen werden genegeerd. De handhaving bleef beperkt tot een administratieve en loze controle op de mededelingsplicht. In de navolgende jaren werd er een nieuw convenant afgesloten (de zogenaamde Raamovereenkomst), waarin als belangrijkste prestatie een verpakkingenbelasting werd geregeld. Deze staat nu weer op losse schroeven, en intussen is statiegeld eerder nabij de afschaffing dan dat deze als "stok achter de deur" wettelijk werd ingevoerd.
Meer informatie »
Het huidige statiegeld op plastic flessen is niet in de wet geregeld, maar via een verordening van het Productschap Dranken. Het Productschap heeft daarmee de macht om statiegeld op plastic flessen eenzijdig af te schaffen. In oktober 2007 heeft het Productschap echter aan de Tweede Kamer toegezegd dit niet te doen zonder “overeenstemming met de betrokken ministeries”.
Voor zover bekend bestaat er geen overeenstemming tussen het milieuministerie en het Productschap Dranken over de afschaffing van dit statiegeld. De toezegging van het Productschap behoort dus nog steeds van kracht te zijn en het milieuministerie kan het Productschap daaraan houden. De rijksoverheid heeft echter aangekondigd dat de Productschappen in enkele jaren tijd zullen worden afgeschaft. Aangezien daarmee het huidige statiegeld geen basis meer heeft, zal iets moeten worden bedacht om statiegeld op bierflessen en -kratten - wat men immers niet wil afschaffen - te regelen.
Meer informatie »
Keer op keer heeft de landelijke overheid het verplicht stellen van statiegeld uitgesteld, nadat het bedrijfsleven toezegde dat het de milieuproblemen op een betere manier zou oplossen. Steeds weer bleek dit niet of nauwelijks te leiden tot resultaten, maar vooral tot uitstel. Ondertussen is de hoeveelheid plastic afval van plastic flesjes de laatste tien jaar verdrievoudigd. En het recyclingpercentage is nog niet de helft van het wat tien jaar geleden al had moeten zijn.
Meer informatie »
Deel dit op
