Standpunten

Over statiegeld op plastic flesjes wordt al jaren veel gediscussieerd in Nederland. Het systeem kent voor- en tegenstanders, die allemaal hun eigen argumenten hebben en deze krachtig verwoorden. De standpunten variëren van ‘vergaand uitbreiden, want het is de goedkoopste inzamelmethode met het beste resultaat’ tot ‘afschaffen, want het is te lastig en te duur’.

Burgers zijn vóór statiegeld

Uit onderzoek blijkt dat het standpunt van de Nederlandse burgers over statiegeld los staat van hun politieke voorkeur. Dat geldt niet alleen voor hun mening over afschaffen van het bestaande statiegeld op plastic flessen. Slechts 8 procent van de Nederlanders zou dit een goede zaak vinden. Ook de standpunten over uitbreiding van statiegeld (71 procent wil dat) zijn nauwelijks politiek gevoelig. Voorstanders van statiegeld op kleine plastic flesjes vormen een ruime meerderheid binnen alle politieke partijen, variërend van 64 procent van de CDA-kiezers tot 81 procent van de kiezers op de ChristenUnie.

Wat vinden: burgers »

Tegengeluid uit het bedrijfsleven

Er is dus een groot draagvlak voor het behouden en uitbreiden van statiegeld onder burgers. Toch is het tot nu toe niet gelukt om in Nederland het statiegeldsysteem uit te breiden.

Vanuit enkele bedrijfssectoren bestaan grote bezwaren tegen statiegeld. Deze bezwaren worden krachtig verwoord door belangenorganisaties van bijvoorbeeld supermarktketens. Dat klinkt door als standpunt van ‘het bedrijfsleven’. Bedrijven die voordeel hebben van statiegeld, zoals recycling- en reinigingsbedrijven, worden onvoldoende gehoord. Maar ook tussen de supermarktketens en frisdrankproducenten vind je bedrijven die wel degelijk voorstander zijn van statiegeld. Zij worden echter overschreeuwd door de grootste, behoudende spelers.

Bij het motiveren van het antistatiegeld-standpunt draait het bij organisaties als Centraal Bureau Levensmiddelenhandel (CBL) en Nederland Schoon en - meer genuanceerd - bij de frisdrankproducenten om een aantal argumenten. Zij stellen dat de kosten van het statiegeldsysteem te hoog zijn (voor henzelf of in het algemeen) en dat de milieuvoordelen te klein zijn. Daarbij werpt men zich op als pleitbezorger voor de vrije markt en voor het gemak van de consument. En zelf ziet men zich als mogelijk slachtoffer van oneerlijke concurrentie. Niet zelden worden kostenposten overdreven, zwerfafvalproblemen gebagatelliseerd en milieuvoordelen van statiegeld afgedaan als onzin of ‘puur symboolpolitiek’. Er zijn gelukkig ook (steeds meer) pleitbezorgers van statiegeld in het bedrijfsleven te vinden.

Wat vinden: supermarktketens »  frisdrankproducenten »  Stichting Nederland Schoon » 

Voor- en tegenstanders

In Nederland, maar ook in andere westerse landen zoals Duitsland, Spanje en de Verenigde Staten zijn voor- en tegenstanders van statiegeld het flink met elkaar oneens. De bovengenoemde tegenstanders van statiegeld ‘gaan de strijd aan’ met voorstanders uit maatschappelijke organisaties, wetenschappelijke deskundigen en deskundigen uit de afvalsector. Milieuorganisaties zien statiegeld als het meest effectieve instrument voor milieubewust grondstoffenbeheer. Wetenschappers wijzen op milieu- en kostenvoordelen van statiegeldinzameling in vergelijking met andere inzamelmethodes. En recyclingdeskundigen benadrukken hun voorkeur voor schoon en onvermengd ingezameld kunststofafval, zoals dat wordt ingezameld met statiegeldsystemen.

Prof.dr. E. Worrell

"De resultaten van een inzamelsysteem zonder statiegeld (20-30% inzameling) komen niet in de buurt van resultaten van statiegeldsystemen (90-97%). Zij kennen aanzienlijk lagere respons en opbrengst (laagwaardigere vervangingen) en tegelijk kennen zij hogere transport- en schoonmaakkosten." [Universiteit Utrecht, 2010]

Wat vinden: deskundigen »  milieu- en natuurorganisaties » 

Landelijke overheid en politiek

Vanuit de overheid komen verschillende standpunten als het gaat over statiegeld. Bij stemmingen in de Tweede Kamer houden voor- en tegenstanders elkaar ongeveer in evenwicht. De landelijke overheid is al ruim twintig jaar in gesprek met het bedrijfsleven over verpakkingen. Statiegeld op plastic flesjes en blikjes wordt daarbij herhaaldelijk getypeerd als ‘stok achter de deur’: het zal worden ingevoerd als met het bedrijfsleven gemaakte afspraken niet worden nagekomen. In de praktijk zijn afspraken over de aanpak van plastic flesjes keer op keer geschonden, maar werd er geen statiegeld ingevoerd.

Een aantal jaren terug vermeldde de website van het ministerie van VROM (nu I&M) dat er geen statiegeldverplichting op plastic flesjes en blikjes zou worden ingevoerd “omdat het bedrijfsleven dat niet wil”. Deze houding steekt schril af tegen die van de Duitse overheid, die aan de ingevoerde statiegeldverplichting heeft vastgehouden ondanks de duizenden juridische processen die de supermarktsector hiertegen had aangespannen.

Wat vindt: de landelijke overheid » 

Gemeenten

Gemeenten zijn al jarenlang vóór statiegeld. Zij wijzen er daarbij op dat bedrijven wettelijk verantwoordelijk zijn voor het afval van hun producten. In de praktijk betalen gemeenten echter de meeste kosten voor de afvalinzameling en het opruimen van zwerfafval. Gemeenten pleiten dan ook voor statiegeld op blikjes en plastic flesjes, omdat dit zal leiden tot een forse daling van de hoeveelheid zwerfafval. Afschaffen van statiegeld op grote plastic flessen vinden zij niet aanvaardbaar, omdat hierdoor het volume aan restafval enorm toeneemt. En dit leidt weer tot hoge inzamelkosten voor gemeenten.

Wat vinden: gemeenten »