Borging statiegeld moet beter - wij zijn Gekke Gerrit toch niet?
Woensdag 29 april 2015 -
Afgelopen december stelden Kamerleden van SP, GroenLinks en PvdD de verkoop van statiegeldflessen zonder statiegeld aan de kaak. ‘Geen statiegeld!’, stond er uitgelaten bij flessen Poolse cola van de ‘dumpsuper’ Gekke Gerrit in Amsterdam. Die winkel profileert zich met het feit dat zij A-merken liefst voor de helft van reguliere prijs van de hand doen en had dus ook de statiegeldloze colafles in petto. Maar zonder statiegeld komen petflessen niet in het geëigende recyclingkanaal terecht – en met een beetje pech belanden ze zelfs na gebruik op straat.
De colaflessen van Gekke Gerrit waren ditmaal maar een incident. Maar rondzwervende flessen zullen we steeds vaker gaan zien in Nederland doordat het huidige statiegeldsysteem niet goed is vastgelegd. De inzameling met statiegeld is niet alleen bij plastic flessen, maar ook bij bierflesjes in het gedrang. Dat terwijl de Europese Unie langzamerhand voorstander van statiegeld lijkt te worden.
Borging van statiegeld. In de wet
Hoe zit dat? Tot 1 januari 2015 was de heffing van statiegeld op petflessen – de ‘borging’ van statiegeld – geregeld middels regelgeving van het Productschap Dranken. Die zou de aangesloten leden (fabrikanten en verkopers) aan de leiband houden zo lang de politiek het statiegeld wenste te handhaven. Het Productschap werd begin dit jaar echter opgeheven, zodat die afspraak niets meer waard is.
Tijd om het aloude instrument van de overheid – de wet – van stal te halen, zou je zeggen. Sinds 2006
bevat de wet zelfs al een tekst over de verplichting van statiegeld op drankverpakkingen. Deze is nooit van kracht is verklaard, maar dat kan alsnog – kleine moeite dus, die wettelijke borging van statiegeld.
Nee, via het ‘Afvalfonds’…
Maar in antwoord op vragen van Eric Smaling (SP) over het voorval met Gekke Gerrit schreef staatssecretaris Mansveld (I&M)
het volgende:
Ja, zonder het heffen van statiegeld kan het [recycling]systeem niet bestaan. Daarom heeft Stichting Afvalfonds Verpakkingen (StAV) een systematiek ontwikkeld waarmee het voor de producent of importeur van verpakkingen onaantrekkelijk wordt gemaakt om flessen zonder statiegeld op de markt te brengen.
StAV legt vanaf 1 januari 2015 aan haar leden die grote kunststofflessen voor frisdranken en waters zonder statiegeld verkopen, een tarief op van €7,50/kg wat neerkomt op ongeveer €0,25/fles. Dit is een aanzienlijk hoger bedrag dan het tarief voor de leden die wel statiegeld heffen, namelijk €0,02/kg. Hierdoor is er dus een sterke financiële prikkel voor de leden van StAV om uit eigen beweging hun flessen te laten deelnemen aan het statiegeldsysteem.
De staatssecretaris denkt dus nu met de verpakkingsheffing die is vastgelegd in het Afvalfonds (StAV) al voldoende borging te hebben. Daar zijn echter twee stevige kanttekeningen bij te plaatsen. Ten eerste is die heffing van toepassing op producenten en importeurs die meer dan vijftig miljoen kilo aan verpakkingsmateriaal op de markt zetten. Plastic flessen wegen per stuk zo’n veertig gram, dus dat gaat per producent alweer om meer dan een miljoen flessen. Geen geringe partij statiegeldloze flessen zou dat zijn! Een importeur die een paar BV’tjes opricht kan zo een flink deel van de Nederlandse markt veroveren zonder onder die heffing te vallen. Geen wenselijke ontwikkeling, lijkt ons.
Ten tweede wordt hiermee de dreiging voor het statiegeld op bierflesjes groter. Statiegeld op bierflesjes is nu net zo slecht geborgd. Wanneer het statiegeld op petflessen komt te vervallen zal de roep om afschaffing van statiegeld op bierflesjes aanzwellen. Te oordelen naar de al explosief stijgende verkoop van statiegeldloze bierflesjes van 25 cl (Heineken) zien producenten en verkopers die ontwikkeling schijnbaar met plezier tegemoet. Helaas voor ons zien wij die kleine bierflesjes al massaal in de berm liggen, al dan niet vertrapt tot scherven en splinters.
Staatssecretaris Mansveld moet denken dat we Gekke Gerritje zijn door met de ‘borging’ van statiegeld via het Afvalfonds aan te komen. Wij hopen dat de alerte leden van de Tweede Kamer inzien dat een wetsartikel beter meer op zijn plaats is. De Amsterdamse dumpsuper Gekke Gerrit
staakte overigens de actie met statiegeldloze cola kort nadat zij hierover klachten van het publiek ontving.