Veelgestelde vragen over statiegeld
Hier vind je antwoorden op veelgestelde vragen over statiegeld. Heb je een vraag die hierbij had moeten staan, maar toch ontbreekt, dan kun je die stellen via de
Contactpagina. Zo kunnen wij deze pagina blijven verbeteren. Wij stellen je inbreng erg op prijs!
- Hoe werkt het statiegeldsysteem?
- Waar wordt nu al statiegeld op geheven?
- Hoe succesvol is het statiegeldsysteem in Nederland?
- Hoe is recycling van plastic verpakkingen nu geregeld?
- Waarom staat het statiegeldsysteem ‘onder druk’?
- Waarom nu deze actie voor statiegeld op kleine plastic flesjes?
- En statiegeld op blikjes dan?
- Hoeveel kleine flesjes worden er jaarlijks gebruikt?
- Wat zijn de voordelen van verruiming van het statiegeldsysteem?
- Wat zijn de argumenten tégen statiegeld?
- Zijn er goede alternatieven?
- Wat vindt de overheid?
- Maakt een statiegeldsysteem alles niet gewoon duurder?
- Wat moet er nu gebeuren?
Heel simpel. Je koopt een plastic fles bij de supermarkt of een andere winkel en betaalt € 0,25 extra. Wanneer je deze fles inlevert in de automaat ontvang je een bonnetje met € 0,25 cent, terwijl de fles het recycleproces ingaat om opnieuw in de productie van plastic flessen te worden gebruikt. Als je dus al je flessen inlevert, kan bijna 100% recycling worden gerealiseerd.
Bij recycling wordt de fles niet hergebruikt, maar eerst gesmolten en weer tot nieuwe fles geblazen. Dit heet 'éénmalig gebruik'. Daadwerkelijk hergebruik vindt ook plaats via het statiegeldsysteem, namelijk in het geval van bierflessen en bierkratten. Dan is er sprake van 'meermalig gebruik'. Jaarlijkst hoeft daardoor maar 2% van het aantal bierflessen te worden vernieuwd. Dit gebeurt in de Arcense speciaalbierenbrouwerij van Hertog Jan.
Vóór 2006 was het overgrote deel van de plastic flessen ook voor meermalig gebruik, maar de verplichting hiertoe is onder druk van het verpakkende bedrijfsleven afgeschaft.
Op plastic flessen (voornamelijk van PET) voor frisdranken en water van een liter of meer. Meestal zijn dit anderhalve-literflessen. Sinds 2006 bedraagt dit statiegeld in Nederland € 0,25 per fles. Vóór 2006 waren plastic statiegeldflessen hervulbaar, maar in 2006 is de overstap gemaakt naar flessen voor éénmalig gebruik.
Statiegeld wordt ook op bierflessen (€ 0,10) en kratten (€ 0,75/€ 1,50 voor halve/hele lege kratten) geheven. Voor een bierkrat met 24 flesjes wordt dus € 3,90 statiegeld gevraagd, voor een krat bier met 12 flesjes (bijvoorbeeld van Bavaria) € 1,95.
In de jaren 50 tot 80 van de vorige eeuw werd overigens vooral statiegeld geheven op melkflessen. Deze werden echter geleidelijk vervangen door kartonnen melkpakken, waarna het statiegeld op melkflessen werd afgeschaft.
In Nederland worden jaarlijks zo’n 4 miljard blikjes en flesjes op de markt gebracht. Meer dan 60% daarvan zijn glazen bierflesjes, voornamelijk met statiegeld. Die worden dan ook bijna allemaal (90%) teruggebracht. De ‘respons’ bij grote PET-flessen is nog hoger: van de bijna 700 miljoen flessen keert wel 95% terug.
PET-flessen die met behulp van een statiegeldsysteem worden ingezameld, leveren de meest zuivere afvalstroom op. Het PET-materiaal heeft, in andere woorden, een verwaarloosbare vervuiling. Hierdoor is ‘statiegeld-PET’ het meest geschikt is voor recycling: op een haar na wordt alle PET weer gebruikt voor nieuwe flessen. Dit zorgt voor een enorme reductie in het materiaalgebruik voor drankverpakkingen.
Sinds 1 januari 2006 is het Besluit Beheer Verpakkingen en Papier en Karton (het ‘Verpakkingenbesluit’) van kracht. Dit besluit maakt bedrijven verantwoordelijk voor de organisatie en kosten van de inzameling en recycling van hun verpakkingsafval. Hiertoe is Stichting Nedvang opgericht.
De bestrijding van zwerfafval is in handen gelegd van Stichting Nederland Schoon, net als Nedvang een samenwerking van bedrijven. Nederland Schoon heeft de Plastic Heroes-campagne ingezet om consumenten over te halen plastic afval gescheiden aan te leveren. Nedvang en Nederland Schoon zijn beide verklaard tegenstander van statiegeld.
Statiegeld is niet wettelijk geregeld. In het Verpakkingenbesluit is een
paragraaf opgenomen waarin staat dat er statiegeld wordt geheven op kleine plastic flesjes (meer algemeen: op drankflessen van meer dan 1 dl). Deze paragraaf is echter nooit in werking gezet. Met een simpele handtekening van de Staatssecretaris is dit te verhelpen.
Het statiegeldsysteem dat al bestond is door het bedrijfsleven, onder verantwoordelijkheid van het Productschap Dranken, tot nu toe wel gehandhaafd.
Vanuit enkele bedrijfssectoren bestaan grote bezwaren tegen statiegeld (
zie vraag 10). Hierbij valt te denken aan (belangenorganisaties van) supermarktketens en frisdrankproducenten. Juist deze belangenorganisaties bepalen in sterke mate het standpunt dat namens ‘het bedrijfsleven’ naar voren wordt gebracht. Bedrijfssectoren die baat hebben bij statiegeld, zoals de recyclingsector en de reinigingssector, delven daarbij het onderspit.
Intussen laten de verantwoordelijke ministers en staatssecretarissen al jaren doorschemeren statiegeld eerder een last dan een lust te vinden.
Eigenlijk zijn alle randvoorwaarden voor het heffen van statiegeld op kleine plastic flesjes er al: het past makkelijk in het bestaande systeem, het staat al in het Verpakkingenbesluit (
zie vraag 4) en het zorgt voor diverse kostenbesparingen (
zie vraag 9). Daarnaast is er groot maatschappelijk draagvlak voor uitbreiding.
Het draagvlak ontbreekt echter nét daar waar het er toe doet: het verantwoordelijke bedrijfsleven en de landelijke overheid. Het is tijd om dat recht te zetten door de statiegeldparagraaf in het Verpakkingenbesluit eindelijk eens in werking te laten treden.
In landen waar kleine flesjes onder een statiegeldsysteem vallen wordt vaak ook statiegeld op blikjes geheven. Dat gebeurt bijvoorbeeld in Duitsland, Zweden, Denemarken, Noorwegen en diverse Amerikaanse staten.
Net als plastic flesjes hebben blikjes een
groot aandeel in het zwerfafval en in de kosten voor het opruimen van dat afval. En statiegeld op blikjes is ook een goede maatregel voor het milieu tegen betrekkelijk lage kosten. Wel vergt de inname van blikjes meer investeringen dan de inname van plastic flesjes. En de milieuwinst van statiegeld op plastic flesjes is groter.
Statiegeld op kleine flesjes is dus voor meer partijen een aantrekkelijke, en daarmee haalbare, optie.
Een verplicht statiegeld op blikjes zou overigens - net als statiegeld op plastic flesjes - ook in Nederland vrij snel kunnen worden ingevoerd door het van kracht laten worden van de
statiegeldparagraaf van het Verpakkingenbesluit.
Stichting Ons Statiegeld is voorstander van statiegeld op blikjes, maar beperkt zich in de EchteHeld-campagne tot de kleine plastic flesjes omdat dat het meest kansrijk is.
De hoeveelheid kleine plastic flesjes die jaarlijks op de markt wordt gebracht is de afgelopen tien jaar verdrievoudigd en stijgt - ondanks de recessie - nog steeds. Sinds 1 januari 2006, de dag waarop er nieuwe wetgeving op verpakkingen werd ingevoerd, zijn er in Nederland bijna 5 miljard kleine plastic flesjes verkocht. Daarvan wordt, zo leert de ervaring, 80 tot 90% weer ingeleverd als er statiegeld op zit. (Wij hanteren een retourpercentage van 85%, gezien de hoogte van het statiegeldtarief (€ 0,25) en een relatief groot aandeel binnenshuis gebruik.)
De verwachting is dat er in 2011 bijna 1 miljard kleine plastic flesjes zullen worden verkocht. En deze hoeveelheid zal de volgende jaren verder stijgen
[Canadean, 2011]. In onderstaande tabel staan de aantallen flesjes van de afgelopen vijf jaar.
| Dranken in kleine* plastic flesjes (miljoen stuks) | Jaar |
|---|
| 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 |
| Frisdranken | 285,4 | 309,7 | 338,3 | 358,2 | 367,7 |
| Waters | 210,7 | 248,2 | 249,7 | 273,4 | 271,4 |
| Zuivel | 148,7 | 158,9 | 220 | 219,3 | 220 |
| Sappen | 111,8 | 108,7 | 94,9 | 103,5 | 110,8 |
| Bieren | 0,4 | 1,4 | 1,2 | 0,6 | 0,6 |
| Totaal dranken in kunststof | 757 | 827 | 904 | 955,1 | 970,5 |
* Plastic flesjes kleiner dan 1 liter en groter dan 100 cl
In Nederland worden er iedere dag weer miljoenen kleine plastic flesjes verkocht. Helaas worden ze niet apart ingezameld en daardoor ook niet goed gerecycled. Er zit geen statiegeld op die flesjes, doordat de statiegeldverplichting in 2006 niet van kracht is verklaard (
zie vraag 4). De flesjesteller op de
startpagina laat zien hoeveel plastic flesjes er sindsdien goed zouden zijn gerecycled als er wél statiegeld op zou zitten.
Er zijn ongeveer evenveel kleine (0,5 L en kleiner) als grote (groter dan 0,5 L) PET-flessen in omloop in Nederland. Als ook de kleine flesjes onder het statiegeldsysteem vallen, wordt veel milieuwinst behaald. Dat vertaalt zich ook naar de portemonnee.
Statiegeld heffen op kleine plastic flesjes leidt namelijk tot:
- Betere recycling en daarmee lager materiaalgebruik. Dit is te danken aan de hoge inzameling van geconcentreerd PET die met statiegeld wordt behaald (zie vraag 3).
- Minder zwerfafval. Statiegeld beweegt mensen ertoe om hun flesjes in te leveren, terwijl ze nu voor zo’n 15% bijdragen aan de hoeveelheid zwerfafval.
- Minder dierenleed. Zwerfafval komt vaak in het milieu terecht, en brengt met name in zeeën en oceanen schade toe aan vissen, vogels en andere zeedieren.
- Minder opruimkosten voor zwerfafval.
- Minder uitstoot van CO2. Er hoeft namelijk minder nieuw plastic te worden gemaakt en er wordt minder afval verbrand.
- Dit alles tegen weinig extra kosten, want de infrastructuur voor statiegeld bestaat al!
- Tot slot is statiegeld een bekend en populair concept. In Nederland staat 92% positief of neutraal tegenover statiegeld.
De belangrijkste argumenten die tégen statiegeld (op kleine plastic flesjes) worden gegeven zijn de volgende:
- Statiegeld werpt barrières op voor de vrije markt.
- Statiegeldsystemen zijn kostbaar voor de producenten, distributeurs en retailers.
- Statiegeld heeft geen effect op de hoeveelheid zwerfvuil.
- Statiegeld zorgt voor een dubbele inzamelinfrastructuur.
- Statiegeld is een oplossing voor slechts een klein deel van de verpakkingen.
De bezwaren komen er dus op neer dat het systeem kostbaar zou zijn en weinig effect heeft. Het systeem bestaat echter al, wat de kosten van uitbreiding beperkt houdt. Het effect is intussen wel degelijk groot. De aparte inzamelstructuur garandeert een zuivere en waardevolle grondstoffenstroom, die, in tegenstelling tot gemengd plastic dat wordt ingezameld van huishoudens, voor bijna 100% kan worden ingezet in nieuwe producten. In volume maken drankverpakkingen bovendien 50% uit van zowel het huishoudelijk verpakkingsafval als het zwerfafval. Als het aandeel PET-flessen hiervan wordt afgevangen met behulp van statiegeld, kunnen de andere inzamelsystemen zich richten op andere plasticstromen.
Nee, want niets evenaart de respons en zuiverheid van inzameling met een statiegeldsysteem. Andere inzamelsystemen voor plastic, zoals Plastic Heroes, kunnen blijven, maar zijn voor statiegeld geen alternatief. Ervaring in allerlei andere landen bevestigt dat statiegeld het beste werkt.
De landelijke overheid is geen voorstander van uitbreiding. Statiegeld is in het verleden herhaaldelijk getypeerd als ‘stok achter de deur’: het zal worden ingevoerd als de met het bedrijfsleven gemaakte afspraken niet worden nagekomen. Maar een aantal jaren terug vermeldde de website van het milieuministerie dat er geen statiegeldverplichting op kleine plastic flesjes en blikjes zou worden ingevoerd “omdat het bedrijfsleven dat niet wil”. Intussen is de regering van de lijn van het "vrijgeven" van statiegeld op grote PET-flessen, wat in de praktijk op afschaffing neer zal komen.
De gemeenten denken er echter heel anders over. Op het laatste congres van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten sprak 94% van de gemeenten steun uit voor het verder uitbreiden van het huidige statiegeldsysteem voor terugname van verpakkingen. Dit pleit sterk voor statiegeld, want juist voor de gemeenten zijn afvalinzameling en zwerfafval een probleem.
Nee, juist goedkoper. Het bestaande systeem wordt namelijk gebruikt voor méér plasticverwerking.
Bij uitbreiding van het systeem is slechts een kleine aanpassing in de infrastructuur nodig, omdat de bestaande software en apparaten al grotendeels geschikt zijn voor inname en registratie van kleine plastic flesjes. Het ingeleverde materiaal brengt eveneens relatief veel op. Al met al zullen de kosten voor een uitbreiding van het statiegeldsysteem gedekt kunnen worden met de inkomsten. Daarnaast besparen gemeentes flink op de inzameling en verwerking van zwerfafval, restafval en gescheiden ingezameld plastic afval.
Wij roepen het Kabinet op om een wettelijke verplichting tot statiegeld op kleine plastic drankverpakkingen in te stellen. De staatssecretaris kan bijvoorbeeld simpelweg de
statiegeldparagraaf van kracht verklaren.
Daarnaast zou het voor supermarkten aantrekkelijker kunnen worden gemaakt om deel uit te maken van het statiegeldsysteem. In andere landen is er een sterkere notie van de verantwoordelijkheid van producenten om de hoeveelheid verpakkingsmateriaal terug te dringen. Daar betalen producenten een paar cent per flesje mee. Dit geld vloeit naar de supermarkten, die zo de kosten van het systeem kunnen betalen.
Deel dit op
